Problemy z wentylacją szkół i przedszkoli
Ocena użytkowników: / 6
SłabyŚwietny 
Data dodania: 14.05.2018

Szkoły i przedszkola są obiektami trudnymi w projektowaniu w kontekście instalacji wentylacyjnych. Ich prawidłowa wentylacja stanowi jeden z filarów odpowiednich warunków pracy, nauki i rozwoju. Jednocześnie zapewnienie dobrej jakości powietrza w tych placówkach to wyzwanie – brak jednoznacznych wymogów prawnych dotyczących tego typu obiektów łączy się z ograniczeniami budżetowymi i niską świadomością osób decyzyjnych. 

 

Trudno mówić o wymogach dla wentylacji i klimatyzacji szkół i przedszkoli. Lista aktów prawnych, które dotyczących tej problematyki, jest krótka, a zawarte w nich wymagania ujęte są bardzo ogólnie.

 

 

„Prawidłowa”, czyli jaka?

 

Temat jakości powietrza wewnętrznego zaczął się pojawiać w mediach i w świadomości społecznej w kontekście ochrony przed smogiem. W wielu gminach realizowane są programy wyposażania placówek edukacyjnych dla najmłodszych w oczyszczacze (np. stołeczny ratusz przeznaczył na ten cel 4 mln zł). Dyrektorzy przedszkoli coraz częściej interesują się technologiami, które wpływają na czystość mikrobiologiczną powietrza (usuwanie bakterii, wirusów, zarodników pleśni i grzybów, pyłków, odchodów roztoczy etc.), dostrzegając jej związek ze stanem zdrowia dzieci.

 

Podejmowane działania pozwalają jednak wpływać jedynie na niektóre aspekty jakości powietrza w pomieszczeniach szkolnych i przedszkolnych. Rzadko jeszcze podchodzi się do tego tematu całościowo. Świadomość wagi problemu wciąż jest niska. Aby w pełni zapewnić przebywającym w szkołach i przedszkolach dobre warunki pracy, nauki i zabawy, należałoby brać pod uwagę następujące parametry:

 

  • temperatura:

– zbyt wysoka – powoduje szybkie zmęczenie, dekoncentrację i większą podatność na choroby (przegrzewanie),

– zbyt niska – brak komfortu pracy i większą podatność na choroby (niemożność zapewnienia w pomieszczeniach temperatury co najmniej 18°C uprawnia dyrektora placówki do odwołania zajęć); 

  • wilgotność:

– zbyt niska (szczególnie zimą) – wpływa na dolegliwości nosa, gardła i oczu,

– zbyt wysoka – powoduje uczucie duszności i sprzyja rozwojowi zarodników pleśni; 

  • prędkość powietrza:

– zbyt duża (np. w miejscu nawiewu) – może powodować przeciągi,

– zbyt mała (brak ruchu powietrza) – uniemożliwia skuteczną wentylację;

  • obecność dwutlenku węgla – powyżej 1000 ppm powoduje narastające uczucie duszności i zmęczenia, bóle głowy, spadek samopoczucia, koncentracji, wydajności i produktywności; 
  • obecność pyłów – ich źródłem mogą być prace szkolne (np. użytkowanie papieru, kredy), kurz osiadły na elementach wyposażenia pomieszczenia czy po prostu obecność ludzi;
  • obecność substancji chemicznych, szczególnie lotnych związków organicznych pochodzących głównie z elementów wyposażenia wnętrza (np. wykładziny, meble, materiały wykończeniowe na ściany);
  • obecność zanieczyszczeń mikrobiologicznych.

 

 

 

Najważniejsze uregulowania prawne dotyczące wentylacji w szkołach i przedszkolach

 

Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku (Dz. U. z 2017 r. poz. 2198, 2203 i 2361) zobowiązuje dyrektorów szkół i innych placówek dydaktyczno-edukacyjnych do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w szkole;

 

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69 z późn. zm.) podaje (§9 ust. 1), że w pomieszczeniach szkoły należy zapewnić „właściwą wentylację”;

 

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 roku w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz.U. z 2010 r. Nr 161, poz. 1080, z późn. zm.). Zgodnie z §2, utworzenie punktu przedszkolnego lub zespołu wychowania przedszkolnego wymaga pozytywnych opinii właściwego państwowego inspektora sanitarnego i straży pożarnej – w zakresie wentylacji warunek brzmi: jest zapewniona możliwość otwierania w pomieszczeniu co najmniej 50% powierzchni okien przy stosowaniu wentylacji grawitacyjnej;

 

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Z 2017 r. poz. 1422 z późn. zm.), w §147 ust. 1 informuje, że wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego. Zapisem, który szczególnie powinien przyświecać inwestorom jest §148.1., w którym zapisano, że Wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną należy stosować w budynkach wysokich i wysokościowych oraz w innych budynkach, w których zapewnienie odpowiedniej jakości środowiska wewnętrznego nie jest możliwe za pomocą wentylacji grawitacyjnej.

 

 

Zapewnienie odpowiednich wartości tych parametrów jest możliwe tylko wówczas, gdy pomieszczenia są prawidłowo wentylowane. Punktem wyjścia jest odpowiednie określenie objętościowego strumienia powietrza wentylacyjnego. Według liczby osób w sali lekcyjnej należałoby zapewnić krotność wymian rzędu 3÷4 razy na godzinę. Jednakże, przy tak dużej liczbie osób w pomieszczeniu, bardziej prawidłowym punktem odniesienia powinien być poziom stężenia CO2.

 

 

Zła wentylacja = CO2 w klasach = gorsza forma uczniów

 

Na wpływ stężenia CO2 na funkcjonowanie uczniów zwracają uwagę międzynarodowe instytucje. Programme for International Student Assessment (PISA) – międzynarodowe badanie koordynowane przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju – gromadzi i analizuje dane o umiejętnościach uczniów powyżej piętnastego roku życia. Wyniki tych badań pozwalają wyciągnąć wniosek, że warunki nauki i nauczania (w tym jakości powietrza), wpływają na sukces edukacyjny. Niestety, w wielu szkołach są one nieodpowiednie.

 

Projekt Komisji Europejskiej SINPHONIE obejmował monitoring zanieczyszczeń powietrza w szkołach, żłobkach i przedszkolach w dwudziestu pięciu krajach europejskich (także w Polsce). Badania te wykazały związek między systemami wentylacyjnymi i klimatyzacyjnymi a wynikami uczniów w testach matematycznych i logicznych, przeprowadzanych o różnych porach dnia:

 

  • w pomieszczeniach klimatyzowanych – lepsze wyniki w testach matematycznych osiągano po południu;
  • w pomieszczeniach z wentylacją mechaniczną – dobre wyniki testów logicznych były niezależne od pory dnia;
  • w pomieszczeniach z innymi systemami wentylacyjnymi (okna otwierane rzadziej niż trzy razy dziennie) – wyniki testów logicznych były zdecydowanie gorsze, a różnice wyników zależne od pory dnia – większe w porównaniu z wynikami uzyskiwanymi w pomieszczeniach lepiej wentylowanych.

 

Za graniczne stężenie CO2 powinno się tu uważać wartości 1000 ppm. Jest to tzw. liczba Pettenkofera (od nazwiska badacza, który sto lat temu uznał zawartość CO2 za wskaźnik jakości powietrza) oraz wartość graniczna według ASHRAE, choć niemiecka norma DIN 1946-Teil 2 za wartość maksymalną w aspekcie higienicznym uważa 0,15%. Wytyczne te nie mają nie mają jednak przełożenia na skuteczność systemów wentylacyjnych w polskich szkołach. Śledząc zakres robót w przetargach na remonty w szkołach widać, że zadania, w kontekście których pojawia się wykonanie wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej, obejmują modernizacje stołówki szkolnej, pomieszczeń pomocniczych, pionu kuchennego, kuchni i zaplecza kuchennego, rzadziej obiektów sportowych (zdarza się to np. w mniejszych gminach, gdy obiekt sportowy przy szkole jest jednocześnie obiektem gminnym). Przy termomodernizacji pojawia się wyprowadzenie przewodów wentylacyjnych z łazienek na większą wysokość ponad dach. Jednak sale lekcyjne wciąż są traktowane po macoszemu, a najskuteczniejszym sposobem na wentylację okazuje się… aktywna postawa nauczycieli, którzy nie unikają otwierania okien.

 

Minimalny reżim „wentylacji okiennej”, który może wpłynąć na poprawienie warunków higienicznych, jest następujący: 

 

  • wietrzenie rano przed rozpoczęciem zajęć – około 5 min.;
  • wietrzenie podczas przerw w zajęciach lekcyjnych trwających około godziny – około 10 min,
  • wietrzenie w połowie zajęć dwugodzinnych – około 5 min.

 

 

 

Wymagania normowe dotyczące wentylacji w szkołach i przedszkolach

 

  • Wentylacja w pomieszczeniach lekcyjnych powinna spełniać wymogi Normy PN-B-03430:1983 (wraz z późniejszą zmianą Az3:2000): Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – Wymagania w zakresie przewidzianym dla budynków użyteczności publicznej. Przeczytamy tam, iż:

– strumień objętości powietrza wentylacyjnego w pomieszczeniach przeznaczonych na stały i czasowy pobyt ludzi powinien wynosić 20 m3/h dla każdej przebywającej osoby, zaś dla żłobków i przedszkoli – 15 m3/h dla każdego dziecka;

– w pomieszczeniach klimatyzowanych oraz wentylowanych, o nieotwieranych oknach, strumień objętości powietrza wentylacyjnego powinien wynosić 30 m3/h dla każdej przebywającej osoby;

– w pomieszczeniach, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (w przypadku szkół będzie to np. pracownia chemiczna), wentylację należy zaprojektować indywidualnie;

 

  • Systemy wentylacyjne powinny spełniać wymogi normy PN-EN 13779:2007 Wentylacja budynków niemieszkalnych. Wymagane właściwości systemów;
  • Parametry powietrza powinny być zgodne z normą PN-EN 15251:2012 Parametry wejściowe środowiska wewnętrznego, dotyczące projektowania i oceny charakterystyki energetycznej budynków, obejmujące jakość powietrza wewnętrznego, środowisko cieplne, oświetlenie i akustykę.

 

 

 

Systemy dla szkół, ale... nie dla szkół?

 

(...)

 

 

Skuteczna wentylacja w nowych szkołach – tylko z dotacją?

 

(...)

 

 

2018 02 73 1

Szkoła podstawowa i gimnazjum, Unterhaching, fot. SCHAKO

 

 

Zamiast podsumowania

 

Szkoły publiczne nie są budynkami o charakterze komercyjnym, zaś niepubliczne – nieco upraszczając – konkurują raczej ofertą edukacyjną niż warunkami pracy. Stąd trudno zmierzyć zwrot z inwestycji w poprawę warunków pracy, bo są nim nie korzyści materialne, tylko wyższy komfort i lepsze wyniki uczniów. Zarówno uczniowie, jak i nauczyciele w szkole intensywnie pracują. Dlatego już w 2010 roku Centralny Instytut Ochrony Pracy postulował: wentylacja lub klimatyzacja pomieszczeń w budynkach szkół powinna być tak zorganizowana, aby spełniała wszystkie wymagania zawarte w Obwieszczeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia 2003 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (Dz. U. nr 169, poz. 165).

 

CIOP odnosi się przede wszystkim do takich wymogów jak: właściwa krotność wymian; brak przeciągów, wyziębienia, przegrzewania; odpowiedni kierunek nawiewu (nie bezpośrednio na ławki szkolne); zapewnienie temperatury nie niższej niż 18°C i zabezpieczenie przed napływem zbyt gorącego lub zbyt chłodnego powietrza z zewnątrz.

 

 

 

Joanna RYŃSKA – dziennikarka branżowa

 

 

LITERATURA:

[1] POŚNIAK M., JANKOWSKA E., KOWALSKA J., GOŁOFIT-SZYMCZAK M., JANKOWSKI T.: Kształtowanie jakości powietrza w pomieszczeniach szkolnych. Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy. Warszawa, 2010.

[2] POŚNIAK M., JANKOWSKA E., KOWALSKA J.: Subiektywna ocena jakości powietrza w pomieszczeniach budynków szkół. w: Materiały seminaryjne. Zagrożenia zdrowotne w środowisku pracy. Łódź, PTHP 2009. Abstrakt nr 26.

[3] Materiały firm ActivTec, Rosenberg, Trox. [4] Materiały informacyjne programów InAirQ. PISA, SINPHONIE.

 

 

POLECAMY WYDANIA SPECJALNE

  • Pompy ciepła 2023-2024

  • Pompy ciepła 2021-2022

  • Pompy ciepła 2022-2023

  • Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2021

  • Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2022

  • Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2023

  • Pompy ciepła 2020-2021

  • Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2020

  • Pompy ciepła 2019-2020

  • Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2019

Katalog firm chłodnictwo, klimatyzacja, wentylacja

CHŁODNICTWO: Agregaty (chillery) chłodzone powietrzem, Agregaty (chillery) chłodzone wodą, Agregaty absorpcyjne, Agregaty skraplające, Aparatura kontrolno-pomiarowa, Chłodnice, Chłodnictwo w transporcie, Chłodziwa i nośniki ciepła, Czynniki chłodnicze, Dry-coolery, Drzwi chłodnicze (okucia, akcesoria), Elementy rozprężające, Filtry - osuszacze czynnika chłodniczego, Komory chłodnicze i zamrażalnicze, Kontenery chłodnicze, Maszyny do produkcji lodu (płatkarki, kostkarki), Materiały termoizolacyjne, Meble chłodnicze i zamrażalnicze, Monobloki chłodnicze, Odolejacze, separtory, Oleje sprężarkowe, Płyty warstwowe, Pompy cyrkulacyjne, Silniki, Siłowniki, Sprężarki chłodnicze, Tunele mroźnicze (kriogeniczne), Układy i aparatura regulacyjna, zabezpieczająca i nadzorująca, Urządzenia rozmrażające, Wieże chłodnicze, Wyłączniki i przekaźniki czasowe, Wymienniki ciepła (parowacze, skraplacze), Wymienniki płytowe, Zasobniki chłodu, Zawory, Zespoły spręzarkowe, Pozostałe akcesoria, Projektowanie, badania, doradztwo techniczne, certyfikacja.

KLIMATYZACJA i WENTYLACJA: Aparatura kontrolno-pomiarowa, Aparaty grzewczo-wentylacyjne, Centrale klimatyzacyjne monoblokowe, Centrale klimatyzacyjne rooftop, Centrale klimatyzacyjne sekcyjne, Chłodnice/nagrzewnice kanałowe, Czerpnie i wyrzutnie, Filtry powietrza, Kanały wentylacyjne, Klapy ppoż. (oddymiające, odcinające), Klimakonwektory, Klimatyzacja samochodowa, Klimatyzatory kompaktowe (przenośne, okienne), Klimatyzatory split, Klimatytory multi splity, Kolektory słoneczne, Kratki, nawiewniki, dysze, Kurtyny powietrzne, Materiały termoizolacyjne, Nasady kominowe, wywietrzniki, Nawilżacze (parowe, zraszające, ultradźwiękowe, komory zraszania), Oczyszczacze powietrza, Odciągi miejscowe, Okapy kuchenne, Osuszacze powietrza, Pompy ciepła, Pompy cyrkulacyjne, Przepustnice, Rekuperatory i regeneratory do odzysku ciepła, Siłowniki, Stropy, belki chłodząco-grzejące, Systemy Super Multi, Szafy klimatyzacji precyzyjnej, Tłumiki hałasu, Układy i aparatura regulacyjna, zabezpieczająca i nadzorująca, Wentylatory dachowe, Wentylatory oddymiające, przeciwwybuchowe, chemoodporne, Wentylatory osiowe, Wentylatory promieniowe, Wentylatory strumieniowe (oddymiające), Wymienniki gruntowe, Pozostałe akcesoria, Projektowanie, badania, doradztwo techniczne, certyfikacja.

MATERIAŁY, NARZĘDZIA, PRZYRZĄDY, AKCESORIA: Izolacje akustyczne, termiczne, Materiały i przyrządy lutownicze i spawalnicze, Materiały uszczelniające, Narzędzia, Rury, kształtki, akcesoria, Urzadzenia i środki czyszczące, Urządzenia do inspekcji i czyszczenia systemów wentylacyjno-klimatyzacyjnych, Urządzenia do usuwania i napełniania instalacji chłodniczych; recyklingu czynników chłodniczych, Wibroizolacje, Zamocowania i tłumiki drgań.

INNE: Zrzeszenia i organizacje, Oprogramowanie komputerowe, Portale internetowe, Targi, wystawy, szkolenia.