W warunkach muzealnych, gdy zadaniem kuratorów i konserwatorów jest zabezpieczenie, często bezcennych przedmiotów, wyzwaniem staje się zapewnienie prawidłowych warunków klimatycznych w galeriach i magazynach, a więc odpowiedniej temperatury i wilgotności.
Wyniki badań przeprowadzanych w Smithonian Institution i Metropolitan Museum, jak i w wielu muzeach europejskich wskazują, że najbardziej krytycznym elementem dla zapewnienia prawidłowego przechowywania zabytków jest wilgotność względna. O ile zapewnienie odpowiedniej temperatury w galerii jest przy dzisiejszej technologii zadaniem stosunkowo prostym o tyle utrzymanie dokładnych parametrów wilgotności (±1%) jest nie tylko trudne, ale i bardzo kosztowne. Szczególnie dotyczy to galerii muzealnych, gdzie samo przemieszczanie się dużych ilości zwiedzających powoduje zawirowania w poziomie wilgotności otoczenia. Ogólnie przyjętym trendem przy projektowaniu, zarówno nowych budynków muzealnych jak i remontach istniejących, jest maksymalne wykorzystanie naturalnych możliwości klimatyzowania pomieszczeń, przy jak najmniejszym udziale technicznych urządzeń klimatyzacyjnych. W tej sytuacji, najlogiczniejszym rozwiązaniem jest zapewnienie ściśle określonych warunków klimatycznych tam, gdzie znajdują się najcenniejsze eksponaty, a więc wewnątrz gablot wystawienniczych. Generalnie do kontroli mikroklimatu wewnątrz gablot stosuje się dwie metody: pasywną, aktywną lub obie jako metody się uzupełniające.
Kontrola pasywna Praktycznie każda współczesna gablota muzealna jest przystosowana do użycia pasywnej kontroli wilgotności z użyciem specjalnie spreparowanych krzemionek silikatowych. Krzemionki w postaci luźnego granulatu lub kartonowych pudełek z granulatem, umieszcza się w specjalnie do tego przeznaczonych szufladach w podstawie gabloty. Granulat musi być w odpowiedniej proporcji nawilżony wodą, tak aby wymieniając wilgoć z otoczeniem utrzymywał określoną przez kuratora wilgotność. Metoda ta zdaje egzamin jeżeli jest stosowana w bardzo szczelnych (a więc drogich) gablotach. Jednakże nawet najlepsze na rynku gabloty, nie są całkowicie szczelne i żele silikatowe należy co jakiś czas regenerować, co jest dosyć skomplikowane i czasochłonne. Skuteczność metody pasywnej maleje w przypadku gablot o niewielkiej szczelności. Zalety: - prostota instalacji, - niskie koszty początkowe. Wady: - konieczność okresowej regeneracji, - malejąca skuteczność przy nieszczelnych gablotach, - nie zapewnia wymiany filtrowanego powietrza w gablocie, co może być niebezpieczne w wypadku niektórych obiektów generujących gazy (następuje akumulacja szkodliwych gazów wydzielanych przez chronione obiekty), - nie zapewnia pełnej odporności na wahania temperatury otoczenia.
Centralny generator wilgotności, Maxi One
Kontrola aktywna Kontrola aktywna realizowana jest za pomocą doprowadzenia do gabloty stałego źródła powietrza o ściśle określonej wilgotności. Generalnie można wyodrębnić dwa typy kontroli aktywnej: - centralna - realizowana za pomocą urządzenia znajdującego się w pomieszczeniu technicznym muzeum, połączonego z kontrolowanymi gablotami siecią dystrybucji powietrza (z reguły miedziane rury o średnicy 2 cali); - lokalna - realizowana przez miniaturowe urządzenia zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie gabloty (np. w podstawie).
Kaseta ProSorb do pasywnej kontroli gablot
Centralne systemy kontroli wilgotności działają w zasadzie jako urządzenia lekkiego nadciśnienia, co pozwala na doprowadzenie do gablot tylko pojedynczej rury dostawczej. Tryb nadciśnieniowy pozwala nie tylko na zapewnienie dokładnych parametrów wilgotności, ale także zapobiega przedostawaniu się do wnętrza gabloty zanieczyszczeń z otoczenia. (...)
Jedna z gablot w muzeum USS Arizona z kontrolowanym mikroklimatem
Przykład – USS Arizona, Pearl Harbour, Hawaii (...)
Jan MATERNICKI – Dyrektor Zarządzający, Preservatech |