Zadaniem klap przeciwpożarowych jest zapewnienie bezpieczeństwa pożarowego w aspekcie kontroli rozprzestrzeniania ognia, dymu oraz gazów pożarowych przez przewody instalacji wentylacyjnej.

Klapy ppoż. mogą występować w odmiennych funkcjach, z których dwie podstawowe to:

• klapy odcinające: Przeznaczone są do stosowania w instalacjach wentylacji bytowej, zatem podczas normalnej pracy instalacji są otwarte. Podczas pożaru klapy te zamykają się, co zapobiega rozprzestrzenianiu pożaru, przenikaniu dymu i gazów pożarowych z pomieszczenia objętego pożarem przez instalacje wentylacyjne. Obowiązek stosowania klap przeciwpożarowych odcinających w instalacjach wentylacji mechanicznej i klimatyzacyjnej w budynkach innych niż jednorodzinne czy rekreacji indywidualnej określa §268 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (najnowszy tekst jednolity: DzU 2015 1422).
• klapy oddymiające: Są elementem wentylacji pożarowej i w warunkach normalnych są zamknięte. Otwierają się podczas pożaru, a ich zadaniem jest odprowadzenie dymu i gazów pożarowych z przestrzeni objętej pożarem. Obowiązek ich stosowania i wymogi wobec nich podane są w §270 wskazanego rozporządzenia.

Klapy mogą być też stosowane w kanałach dwufunkcyjnych, czyli łączących rolę wentylacji ogólnej i oddymiającej. Podczas normalnej pracy klapy pozostają otwarte, w przypadku pożaru (zależnie od scenariusza pożarowego) klapa nadal pozostaje otwarta lub zamyka się. Klapy mogą być też stosowane jako transferowe, montowane w ścianie oddzielenia pożarowego bez kanałów, a ich normalna praca zależy od scenariusza pożarowego.

Rys. 1. Odcinająca klapa przeciwpożarowa WH25 firmy Lindab

Wymagania dla klap odcinających do wentylacji bytowej

Obowiązek stosowania klap przeciwpożarowych odcinających w instalacjach wentylacji mechanicznej i klimatyzacyjnej w budynkach innych niż jednorodzinne czy rekreacji indywidualnej określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (najnowszy tekst jednolity: DzU 2015 1422):

§268. 4. Przewody wentylacyjne i klimatyzacyjne w miejscu przejścia przez elementy oddzielenia przeciwpożarowego powinny być wyposażone w przeciwpożarowe klapy odcinające o klasie odporności ogniowej równej klasie odporności ogniowej elementu oddzielenia przeciwpożarowego z uwagi na szczelność ogniową, izolacyjność ogniową i dymoszczelność (E I S), z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Przewody wentylacyjne i klimatyzacyjne samodzielne lub obudowane prowadzone przez strefę pożarową, której nie obsługują, powinny mieć klasę odporności ogniowej wymaganą dla elementów oddzielenia przeciwpożarowego tych stref pożarowych z uwagi na szczelność ogniową, izolacyjność ogniową i dymoszczelność (E I S) lub powinny być wyposażone w przeciwpożarowe klapy odcinające zgodnie z ust. 4.

6. W strefach pożarowych, w których jest wymagana instalacja sygnalizacyjno-alarmowa, przeciwpożarowe klapy odcinające powinny być uruchamiane przez tę instalację, niezależnie od zastosowanego wyzwalacza termicznego.

Klasy odporności ogniowej klap odcinających

Według podanego rozporządzenia, najistotniejszą cechą klapy odcinającej jest klasa odporności ogniowej.

(...)

Przykład

(...)

Wymagania wobec klap oddymiających

(...)

Klapa zgodna z normą, ale którą?

Klasyfikację ogniową klap pożarowych przeprowadza się zgodnie z normą PN-EN 13501-4, a oprócz tego producenci klap pożarowych mają obowiązek oznaczania swoich wyrobów znakiem CE. Jest to wymóg unijny (zgodny z CPR, czyli rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106), w polskim prawie regulowany poprzez ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881, z późn. zm.).

Oznacza to, że każda klapa musi mieć certyfi kat stałości własności użytkowych. Pozostaje pytanie, jakie normy powinny spełnić klapy, zarówno pod względem własności użytkowych, jak i metodologii badań. Sprawa jest nieco skomplikowana, ponieważ inny jest dokument odniesienia, inny dokument stanowi podstawę klasyfikacji, a jeszcze inny opisuje przebieg samych testów. Klapy i ich badania powinny spełniać zapisy aż trzech norm europejskich:

• klapy certyfikowane są na zgodność z normą PN-EN 15650 Wentylacja budynków – Przeciwpożarowe klapy odcinające montowane w przewodach, która stanowi dokument odniesienia dla certyfikatów stałości własności użytkowych; 
• klapy klasyfikowane są według normy PN-EN 13501-4 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków – Część 3: Klasyfikacja na podstawie wyników badań odporności ogniowej wyrobów i elementów stosowanych w instalacjach użytkowych w budynkach: ognioodpornych przewodów wentylacyjnych i przeciwpożarowych klap odcinających– norma ta określa przydzielanie klasy w testach prowadzonych zgodnie z kolejną normą;
• klapy przebadane są według PN-EN 1366-2 Badania odporności ogniowej instalacji użytkowych – Część 2: Przeciwpożarowe klapy odcinające (badania odporności ogniowej i dymoszczelności).

Budowa i montaż klap przeciwpożarowych

(...)

Mechanizmy uruchamiające klapy 

Mechanizm uruchamiająco-sterujący klapy odcinającej w wentylacji bytowej uruchamiany jest przez wyzwalacz termiczny (rejestrujący daną temperaturę, zwykle 72°C) lub termoelektryczny (uzupełniony zwykle o przełącznik testowy i wskaźnik zasilania). Wyzwalacz termiczny (topikowy, a przez to jednorazowy – musi być wymieniony po wykorzystaniu) jest rozwiązaniem niezależnym od tego, czy zapewnione jest zasilanie elektryczne. Wyzwalacz termiczny może być też uzupełniony o wyzwalacz elektromagnetyczny dwojakiego rodzaju:

• wyzwalacz elektromagnetyczny typu impuls (wejście) – przegroda zamknie się w momencie przesłania odpowiedniego sygnału elektrycznego,
• wyzwalacz elektromagnetyczny typu przerwa – przegroda zamknie się w momencie odcięcia zasilania.

Wyzwalacz może być uzupełniony o wskaźniki krańcowe, wskazujące położenie przegrody (w klapie jednopłaszczyznowej) lub żaluzji (w klapie wielopłaszczyznowej). Sygnał ze wskaźnika przekazywany jest do systemu IT, umożliwiające zarządzanie systemem ppoż. w budynku. 

Sam mechanizm może być samoczynny (manualny) lub automatyczny (z siłownikiem).

W przypadku mechanizmu samoczynnego pozycją przegrody (lub żaluzji) nie można sterować przez sygnały zewnętrzne – klapa zamyka się wyłącznie po osiągnięciu odpowiedniej temperatury (powodującej stopienie wyzwalacza termicznego). Ponowne otwarcie klapy wymaga przekręcenia dźwigni (klucza), znajdującego się na obudowie urządzenia.

Mechanizm automatyczny (z siłownikiem najczęściej ze sprężyną powrotną) umożliwia zamknięcie klapy po podaniu sygnału zewnętrznego, np. z czujników zadymienia (wyzwalacz termoelektryczny) lub w przypadku odcięcia zasilania. Rozwiązanie to umożliwia wczesną reakcję na pożar (już przy pierwszych oznakach zadymienia), dzięki czemu można znacznie ograniczyć rozprzestrzenianie się dymu i gazów pożarowych przez instalacje. Ponowne otwarcie klapy możliwe jest pod podaniu odpowiedniego sygnału (napięcie zasilania podane na zaciski siłownika), możliwe jest też ręczne otwarcie klapy. Siłowniki wyposażone są w funkcje testowe, co umożliwia okresowe testy skuteczności pracy urządzenia. Siłowniki mogą występować w różnych wersjach (np. analogowej, cyfrowej czy przeciwwybuchowej).

Joanna RYŃSKA
dziennikarka branżowa